Jupiteri

Jupiteri eshte planeti i 5-te nga Dielli dhe me i madhi nga te gjithe tjeret. Jupiteri eshte me shume se dy here me i madh se sa planetet e tjere, dhe (318 here me i madh se sa Toka).

Distanca/Orbita rreth Diellit: 778,340,821 km. 
Perihelion (Distanca me e afert me diellin): 740,679,835 km.
Aphelion (Distanca me e larget me diellin): 816,001,807 km. 
Rrezja Mesatare: 69,911 km. 
Perimetri Mesatar: 439,263.8 km.
Volumi: 1,431,281,810,739,360 km³.
Masa: 1,898,130,000,000,000,000,000,000,000 kg.
Dendesia: 1.326 g/cm³.
Siperfaqa: 61,418,738,571 km².
Graviteti i Siperfaqes: 24.79 m/s². Nese ne Toke ju peshoni 45.5 kg, ne Jupiter ju peshoni 114.7 kg.
Shpejtesia e Ikjes: 216,720 km/h.
Periudha rrotulluese rreth vetes (Gjatesia e Dites/Nates): 9.9 ore te Tokes.
Periudha rrotulluese rreth Diellit (Gjatesia e Vitit): 11.8 vite te Tokes jane = me 1 vit tek Jupiteri.
Shpejtesia Mesatare e Orbites rreth Diellit: 47,002 km/h.
Orbita e Cuditeshme: 0.04838624.
Orbita e Pjerret: 1.304 grade.
Prirja Ekuatoriale e Orbites: 3.1 grade.
Orbita Perimetrale: 4,887,595,931 km.
Temperatura minimale/maksimale ne Siperfaqe: -148 °C.
Perberjet Atmosferike: Hidrogjen 90%, Helium 2.7% + disa gjurme Metani, Amoniaku dhe Avuj Uji.

Jupiteri ka 63 Hena ose sic quhen ndryshe Satelite, qe rrotullohen rreth tij. Shumica prej tyre jane shume te vegjel ne krahasim me disa nga Henat e medha

Jupiteri (Zeus per greket) ishte mbreti i zotave, princi i Olimpit dhe mbrojtes i shtetit romak. Zeus ishte i biri i Cronus (Saturni). 

Jupiteri eshte objekti i katert qe ndricon ne qiell (pas Diellit, Henes dhe Venus). Ai ka qene i njohur qe nga koherat prehistorike si nje yll. Ne 1610, kurGalileo pa ne teleskop ai zbuloi kater Henat me te medha te Jupiterit , Io, Europa, Callisto, Ganymede dhe (tani e njohur si hena Galilean). Ky ishte zbulimi i pare i nje qendre levizese nga Toka. Ky zbulim ishte nje pike kryesor ne favor te teorise heliocentrik te Nikolla Kopernikut dhe studimeve te tij (se bashku me te dhenat e tjera te reja nga teleskopi i tij: faza e Venus dhe malet ne Hene).

Jupiteri eshte vizituar me pare nga Pioneer 10 ne 1973 dhe me vone nga Pioneer 11, Voyager 1, Voyager 2 dhe Ulysses. Anija/Satelit Galileoorbitron rreth Jupiterit per tete vjet. Ajo vazhdon te vezhgohet rregullisht nga syri i teleskopit Hubble.

Planetet me perberje gazi nuk kane siperfaqe te ngurte, keto materiale jane thjesht me te denduara ne thellesi (rrezet dhe diametri korrespondojne duke na treguar qe eshte 1 atmosfere). Ajo qe ne e shohim ne keto planete jane rete e larta (pak mbi nivelin 1 atmosfere).

Jupiteri eshte rreth 90% hidrogjen dhe helium 10% (nga numri i atomeve,% nga 75/25 ne mase) me gjurmet e metan, uje, amoniak dhe shkemb. Kjo eshte shume e afert me perberjen e Nebulas Diellore, nga te cilat i gjithe sistemi diellor u formua. Saturni ka nje perberje te ngjashme, por Urani dhe Neptuni kane me pak hidrogjen dhe helium. Njohurive tona te brendshme te Jupiterit (dhe planetet e tjere te gazit) jane shume te pakta dhe mund te rrine te tilla per disa kohe. Jupiteri ndoshta ka nje baze te materialit shkembor ne pjesen e tij me te madhe, prej rreth 10/15% te mases se Tokes.

Tek Thelbi qendron pjesa kryesore e planetit ne formen e hidrogjenit dhe materialete tjera te shkrira. Kjo forme ekzotike e zakonshme e elementeve eshte e mundur vetem ne presionet qe tejkalon 4.000.000 bar sic eshte ne brendesi te Jupiterit (dhe Saturnit). Hidrogjeni i lengshem metalik perbehet prej protoneve dhe elektroneve te jonizuar (si e brendshmja e Diellit, por ne nje temperature shume te ulet). Ne temperaturen dhe presionin e hidrogjenit ne brendesi te Jupiterit eshte nje leng i perbere jo prej gazit. Ajo eshte nje dirigjent elektrik dhe burimi i fushes magnetike te Jupiterit. Kjo shtrese ndoshta permban gjithashtu disa helium dhe gjurmet e Akullit.

Shtresa e jashtme eshte e perbere kryesisht nga molekula hidrogjeni dhe heliumi . Atmosfera qe ne shohim eshte shume me lart kesaj shtrese te thelle. Uji, Dioksidi karbonit, Metani dhe disa molekula te tjera jan gjithashtu te pranishme por ne nje sasi teper te vogel. Eksperimentet e fundit kane treguar se hidrogjeni nuk e ndryshon fazen papritmas.

3 Shtresa te dallueshme te reve besohet se ekzistojne me perberje nga akulli i amoniakut, hidrosulfid amoniaku dhe nje perzierje e akullit dhe ujit. Megjithate, rezultatet paraprake nga hetimi tregojne vetem shenja te reve. Te dhenat nga hetimi atmosferik gjithashtu tregojne se ka shume me pak uje se sa pritej. Mendimet ishin se atmosfera e Jupiterit do te permbaje rreth dy here me shume oksigjen (i kombinuar me hidrogjen te bollshem per te perbere te ujin). Po ashtu befasuese eshte temperatura e larte dhe dendesia e pjeseve te larta te atmosferes.

Jupiteri dhe planetet e tjere te gazit kane ererat e forta me shpejtesi te cilat jane te izoluar ne grupe te gjere . Perberjet Kimike dhe temperatura e lehte dallohet dhe jane pergjegjese per grupet me ngjyre qe dominojne paraqitjen e planetit. Grupet e lehta me ngjyra quhen zona, ato te erreta quhen rripa. Keto Grupe kane qene te njohur per disa kohe ne Jupiter, por komplekset dhe rajonet kufitare midis grupeve u pane nga Anija Voyager.Te dhenat nga hetimi Galileo tregojne se ererat jane edhe me te shpejta se sa pritej (me shume se 650 km ne ore) . Atmosfera e Jupiterit eshte pare te jete shume turbullt, kjo tregon se ererat jane te formuara nga brendesia e vet planetit dhe jo nga Dielli sic formohet ne Toke.

Njollat e Kuqe jane pare nga vezhguesit Tokesore per me shume se 300 vjet . Njollat e Kuqe jane rreth 12.000 deri 25.000 km, mjaft e madhe per te mbajtur dy Toka. Ka dhe Njolla te tjera te ngjashme por qe jane me te vogla dhe kane qene aty prej kohesh. Vrojtimet dhe drejtimet e rrotullimit tregojne se GRS - Njolla e Kuqe eshte nje rajon me presion te larte dhe shume me te ftohte se sa rrajonet tjera ne planet. Struktura te ngjashme jane pare ne Saturn dhe Neptun.
Shikoni imazhin e me poshtem rreth ketij informacioni



Jupiteri rrezaton me shume energji ne hapesire se sa merr nga Dielli. Thelbi i Jupiterit eshte i nxehte: Berthama eshte ndoshta rreth 19.727 C. (Jupiteri nuk prodhon energji me shkrirje berthamore si ne Diell, por eshte shume i vogel dhe berthama e tij eshte shume e ftohte, per te shkaktuar reaksione berthamore.) Kjo ngrohje e brendshme ndoshta shkakton nje fenomen thelle ne shtresat e lengshme te Jupiterit dhe eshte ndoshta pergjegjes per kompleksin qe ne shohim ne rete ose njollat ne atmosfere. Saturni dhe Neptuni jane te ngjashem me Jupiterin ne kete drejtim.

Jupiteri eshte ne madhesine e duhur per te qene nje planet gazi. Jupiterit i duhet te ishte edhe 80 here me i madh se sa eshte aktualisht, qe te quhej Yll

Jupiteri ka nje fushe te madhe magnetike, shume here me te forte se sa e Tokes. Magnetosfera e tij zgjat me shume se 650 milion km. (Vini re se Magnetosfera e Jupiterit eshte larg nga ajo sferike - ajo zgjat vetem disa milion kilometra ne drejtimin drejt Diellit.


Jupiteri ka unaza si Saturni por shume te zbehta dhe te vogla ne krahasim me kete te fundit. Ato ishin krejtesisht te papritura dhe u zbuluan vetem kur dy shkencetare duke studiuar imazhet e mara nga Anija Voyager 1 kembengulen per egsistencen e unazave. Te gjithe te tjeret mendonin se shanset per gjetjen e tyre ishin zero, por faktikisht ndodhi e kunderta. Ndryshe nga unazat e Saturnit ato te Jupiterit jane me te erreta ( rreth 0,05). Ato ndryshe nga unazat e Saturnit, nuk permbajne akull. Unazat e Jupiterit jane te formuara nga grimca te vogla mikrometeorike dhe nuk mund te qendrojne per shume kohe per shkak te atmosferes turbulluese dhe gravitetit qe ka vete planeti .

Ne korrik te 1994, Kometa Shoemaker-Levy 9 perplaset me Jupiterin me rezultate spektakolare . Efektet jane te dukshme edhe me teleskopet amatore. Mbeturinat nga perplasja kane qene te dukshme per gati nje vit pas perplasjes.

Jupiteri ka 63 satelite te njohur :Ka 4 Hena te medha plus dhe shume te vogla, te cilat disa prej tyre nuk jane emertuar akoma. Jupiteri eshte ngadalesuar shume per shkak te sateliteve qe rrotullohen rreth tij . Gjithashtu, forcat e njejta po ndryshojne orbiten e henave duke i detyruar ato te largohen me larg Jupiterit.

Henat: Io, Europa dhe Ganymede jane te mbyllur se bashku ne nje rezonance 01:02:04 e syrit dhe rrotullimi i tyre zhvillohet se bashku. DheCallisto eshte pothuajse pjese e ketij fenomeni. Ne disa qindra milion vjet, edhe Callisto do te jete i mbyllur shume ne kete rezonance. Callistorrotullohet rreth dy here pikerisht ne periudhen e Ganymede (tete here ne periudhen e Io). 

No comments found.